همزمان با افزایش احتمال تصویب قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی در شورای حکام، جمهوری اسلامی ایران روز شنبه هفدهم خرداد متنی را با عنوان «یادداشت توضیحی درمورد گزارش مدیرکل به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» منتشر کرد.
تصویب قطعنامه شورای حکام می‌تواند آعتزگر روندی باشد که در نهایت به فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر شود.
این یادداشت که در پایگاه اطلاع‌رسانی دولت منتشر شده است، با عنوان «نظارت و راستی‌آزمایی در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵)» به بررسی مواردی می‌پردازد که در گزارش اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به آنها اشاره شده است.
جمهوری اسلامی در این یادداشت تاکید می‌کند که «غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی طبق ان‌پی‌تی ممنوع نیست و غنی‌سازی و ذخایر ۶۰ درصدی ایران کاملا تحت نظارت و راستی‌آزمایی آژانس است».
در این متن همچنین با اشاره به اینکه «هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که ثابت کند موضوعات باقی‌مانده، خطر اشاعه‌ای به همراه داشته است» درباره آلودگی‌های هسته‌ای در مکان‌های اعلام‌نشده از سوی ایران، ادعا شده که «ایران تمام تلاش‌های خود برای کشف منشا چنین ذراتی در آن مکانها را به کار گرفته است. مقامات امنیتی مربوطه ایران، اخیرا طبق تحقیقات و بررسی‌های گسترده، سرنخ‌های بیشتری کشف کرده‌اند که تایید می‌کند خرابکاری یا اقدام خصمانه در آلودگی آن مکانها دخیل بوده است.»
این ادعا در حالی است که گزارش‌های فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که در برنامه هسته‌ای ایران برخی نقاط کور کلیدی وجود دارد، ازجمله اطلاع نداشتن از تعداد سانتریفیوژهای ایران یا محل تولید و نگهداری ماشین‌آلات و قطعات آنها. آژانس همچنین امکان بازرسی‌های سرزده از مکان‌هایی را که در آنها رد اورانیوم یافت شده از دست داده است.
ایران این مکانها را به‌عنوان مرکز هسته‌ای اعلام نکرده بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
خبرگزاری آسوشیتدپرس روز شنبه دهم خرداد با انتشار بخش‌هایی از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد همکاری ایران درمورد آثار اورانیومی که بازرسان کشف کرده‌اند «به هیچ وجه قانع‌کننده نبوده است».
بازرسان آثار اورانیوم را در چندین مکان در ایران کشف کرده‌اند که تهران آنها را به‌عنوان سایت‌های هسته‌ای اعلام نکرده است. مقام‌های غربی گمان می‌کنند که آثار اورانیوم کشف‌شده می‌تواند شاهدی باشد بر اینکه ایران تا سال ۲۰۰۳ یک برنامه هسته‌ای نظامی مخفی داشته است.
یکی از این مکانها در سال ۲۰۱۸ پس از آنکه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، آن را در سازمان ملل متحد فاش کرد، به‌طور عمومی افشا شد. ایران این موضوع را تکذیب کرد، اما در سال ۲۰۱۹ بازرسان آژانس ذرات اورانیوم را در آنجا شناسایی کردند.
پس از ممانعت از دسترسی آژانس، بازرسان درنهایت توانستند در سال ۲۰۲۰ از دو مکان دیگر هم نمونه‌برداری کنند. این سه مکان در تورقوزآباد، ورامین و مریوان بودند.
یک مکان اعلام‌نشده چهارم نیز به نام لویزان‌ـ‌شیان بخشی از تحقیقات آژانس انرژی اتمی است، اما بازرسان نتوانستند از این مرکز بازدید کنند زیرا پس از سال ۲۰۰۳ ایران آنجا را تخریب کرد.
در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید شده است که «پاسخگو نبودن و توضیحات ایران باعث شده این نتیجه برسیم که این سه مکان و سایر مکان‌های مرتبط احتمالی، بخشی از یک برنامه هسته‌ای ساختاریافته اعلام‌نشده بوده‌اند که جمهوری اسلامی تا اوایل دهه دو هزار از آنجا در برخی فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده استفاده می‌کرده است.»
به‌رغم این شواهد، در یادداشت روز شنبه جمهوری اسلامی از آژانس خواسته شده است که «صرفا براساس منابع تاییدشده، معتبر و غیربحث‌برانگیز گزارش ارائه کند».
جمهوری اسلامی همچنین در یادداشت روز شنبه مدعی شد که «برخی موضوعات غیرمرتبط در گزارش، در تضاد با حرفه‌ای‌گری، عینیت و بی‌طرفی آژانس است». بنابر ادعای تهران، «غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی طبق ان‌پی‌تی (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) ممنوع نیست و غنی‌سازی و ذخایر ۶۰ درصدی ایران کاملا تحت نظارت و راستی‌آزمایی آژانس است.»
این در حالی است که دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل معتقد است جمهوری اسلامی ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده را تا حدی افزایش داده است که به سطح استفاده تسلیحاتی نزدیک است.
گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیانگر آن است که تا تاریخ هفدهم ماه مه، ایران ۴۰۸.۶ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی فراهم آورده است. این میزان بیانگر افزایش ۱۳۳.۸ کیلوگرم، یا تقریبا ۵۰ درصد بیشتر، از آخرین گزارش آژانس در ماه فوریه است.
بنا به گفته ناظران، غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد با اهداف غیرهسته‌ای سازگاری ندارد و رسیدن به این سطح از غنی‌سازی تنها یک گام فنی کوتاه تا سطح ۹۰ درصدی مورد نیاز برای تسلیحات هسته‌ای فاصله دارد.
خبرگزاری فرانسه به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داده است که آمریکا و متحدان اروپایی‌اش قصد دارند در نشست شورای حکام، که از روز دوشنبه آغاز می‌شود، قطعنامه‌ای را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه دهند که ایران را به دلیل «عدم پایبندی» به تعهدات هسته‌ای‌اش محکوم می‌کند و در آن ارجاع این پرونده به سازمان ملل نیز مطرح شده است.
پیش‌نویس این قطعنامه، که برخی رسانه‌ها به آن دست یافته‌اند، می‌گوید: «تخلف‌های متعدد ایران در عمل به تعهداتش مبنی بر ارائه همکاری کامل و به‌موقع با آژانس درباره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده در چندین مکان اعلام‌نشده در ایران... به‌منزله عدم پایبندی به تعهداتش طبق توافقنامه پادمان‌ها است.»
پیش‌نویس همچنین تاکید می‌کند که «ناتوانی آژانس در ارائه تضمین مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای ایران صرفا صلح‌آمیز است، سوالاتی را مطرح می‌کند که در حوزه صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد، چراکه این شورا مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را برعهده دارد.»
این قطعنامه از مدیرکل آژانس، رافائل گروسی، می‌خواهد «به تلاش‌های خود برای اجرای این قطعنامه و قطعنامه‌های قبلی ادامه دهد و بار دیگر گزارشی، از جمله درباره هرگونه تحول جدید در این موضوعات، ارائه کند.»
ارجاع پرونده به شورای امنیت به معنی بازگردانده شدن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است؛ روندی که با فعال شدن مکانیسم ماشه آغاز می‌شود که بازگشت خودکار تحریم‌ها را در پی دارد.
همزمان رسانه‌های داخلی جمهوری اسلامی مانند تهران‌تایمز هم گزارش داده‌اند که جمهوری اسلامی با توجه به احتمال تصویب قطعنامه در نشست شورای حکام، در حال برنامه‌ریزی برای واکنش‌های احتمالی است. جمهوری اسلامی پیش‌تر در واکنش به قطعنامه‌های تصویب‌شده در شورای حکام، برنامه هسته‌ای‌اش را گسترش داده و دسترسی بازرسان آژانس را محدود کرده است.
آمریکا و جمهوری اسلامی تا کنون پنج دور مذاکره در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای ایران برگزار کرده‌اند که به دلیل اختلاف نظر بر سر غنی‌سازی به نتیجه نرسیده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز جمعه در اظهارتی تازه بار دیگر تاکید کرد که به ایران اجازه غنی‌سازی اورانیوم داده نخواهد شد. این در حالی است که پیش‌تر گزارش‌هایی منتشر شده بود مبنی بر اینکه در پیشنهاد واشینگتن به تهران اجازه داده شده اورانیوم را در سطوح پایین و برای مدت موقت غنی‌سازی کند.
ترامپ که در مسیر نیوجرسی با خبرنگاران صحبت می‌کرد، گفت: «آنها غنی‌سازی نخواهند کرد. اگر غنی‌سازی کنند، ما مجبور می‌شویم از روش دیگری استفاده کنیم. من واقعا نمی‌خواهم آن مسیر را انتخاب کنم، اما چاره‌ای نخواهیم داشت.»
ترامپ به جزئیات «روش دیگر» اشاره نکرد اما پیش از این نیز بارها از سیاست فشار حداکثری و تهدیدهای نظامی علیه جمهوری اسلامی سخن گفته است.
ترامپ ضرب‌الاجلی دوماهه برای رسیدن به توافق با ایران تعیین کرده است. به گفته مقام‌های آمریکایی، این بازه زمانی از ۱۲ آوریل، همزمان با آغاز گفتگوها، آغاز شده و تنها یک هفته دیگر از آن باقی مانده است.
دیپلمات‌ها و کارشناسان انتظار دارند که هر توافق جدیدی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به ایجاد یک «خط سیر» موظف کند و از تمام فعالیت‌های برنامه هسته‌ای ایران تصویری کامل ارائه دهد که نشان دهد ابهامات این نهاد تا حد امکان برطرف شده‌اند. با این حال آنها معتقدند که این کار چالش‌برانگیز خواهد بود، زیرا برخی از گره‌های کور آن‌قدر محکم شده‌اند که نمی‌توان آنها را به طور کامل برطرف کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های فصلی به کشورهای عضو اعلام کرده که « تداوم دریافت اطلاعات» را از دست داده و نمی‌تواند اطلاعاتش درمورد میزان تولید و موجودی سانتریفیوژها، قطعات خاص سانتریفیوژ و کیک زرد را بازیابی کند.
